Περί τηλεόρασης

"Αν δεν πηγαίνατε να την αγοράσετε, η κυβέρνηση πολύ ευχαρίστως θα χάριζε μία στον καθένα σας για να περνάει τα μηνύματά της". Δεν θυμάμαι αν το άκουσα αυτό στο Network ή στο Zeitgeist. Ο λόγος φυσικά για την κυρία που δεσπόζει σε κάθε σπίτι σε κάθε γωνιά του κόσμου και -φαινομενικός τουλάχιστον- σκοπός της είναι η ενημέρωση και η ψυχαγωγία: για την τηλεόραση.

Οφείλουμε να ομολογήσουμε όλοι μας, όσο και αν οι περισσότεροι μάλλον διαφωνούμε ιδεολογικά, ότι το σημερινό καπιταλιστικό σύστημα είναι άψογα δομημένο για να εξυπηρετεί τους σκοπούς του. Πρόκειται για ένα σύστημα το οποίο δεν δημιουργήθηκε από τη μια μέρα στην άλλη με κάποια μορφή επανάστασης (βλ. Κούβα). Αντιθέτως μάλιστα, χτίστηκε με προσεκτική μελέτη από μεγάλους οικονομολόγους και πολιτικούς (κατά βάση, όχι μόνο) με πολύ μεγάλη υπομονή και έχει δοκιμαστεί επί δεκαετίες τώρα για να φτάσει στη σημερινή του ισχυρή μορφή. Οι εκάστοτε κυβερνήσεις του δημοκρατικού αυτού συστήματος (χωρίς να ειρωνεύομαι, όσοι διαφωνείτε ρίξτε μια ματιά στην Ιστορία για να μην έχετε αυταπάτες περί της έννοιας του όρου "Δημοκρατία") φρόντισαν να βάζουν το λιθαράκι τους για να χτιστεί η σημερινή παγκόσμια οικονομία, με μέτρα τα οποία δεν φαίνονταν ακραία στους πολίτες, όσο και αν συχνά προκαλούσαν αντιδράσεις. Αυτός πιστεύω ότι είναι και ο λόγος που θα κρατήσει για πολλά χρόνια ακόμα και θα συνεχίσει να εξελίσεται προς όφελος πάντα των "μεγάλων" και προς την καταπίεση των λαών. Το μεγάλο όπλο όμως του καπιταλισμού -όπως και του κάθε συστήματος/πολιτεύματος- είναι η διαμόρφωση συνείδησης του λαού κατά τα "θέλω" του. Και είναι δύο οι βασικοί παράγοντες που δημιουργούν συνειδήσεις: η παιδεία και η ενημέρωση. 

Κάπου εδώ είναι που έρχεται όμορφα να δέσει η τηλεόραση. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η σταθεροποίηση του σημερινού συστήματος συνέπεσε χρονικά με την ευρεία διάδοση αυτού του μέσου μαζικής ενημέρωσης/ψυχαγωγίας. Και πραγματικά χωρίς την τηλεόραση τα πράγματα θα ήταν πολύ πιο δύσκολα για τους "μεγάλους" και για την κάθε κυβέρνηση σήμερα. Δεν είναι μόνο ότι ντύνεσαι όπως σου υπαγορεύουν, ότι ακούς τη μουσική που σου υπαγορεύουν, ότι ενημερώνεσαι όπως σου υπαγορεύουν. Είναι ότι καταστρέφεται η ελεύθερή σου βούληση, είναι ότι ο προβληματισμός σου εστιάζει σε ανούσια ή παραποιημένα θέματα, είναι ότι απομακρύνεσαι από τις πνευματικές σου ανησυχίες τις οποίες έχει έμφυτες μέσα σου ως άνθρωπος. Και, άκρως ειρωνικά, όλα αυτά γίνονται με την δική σου συγκατάθεση. Τα πράγματα ήταν διαφορετικά όταν η εφημερίδα αποτελούσε το κύριο ΜΜΕ, και αυτό γιατί απαιτούσε την διαδικασία να την αγοράσεις και να καθήσεις να διαβάσεις. Η τηλεόραση σε βγάζει ακόμα και από αυτή την απλή διαδικασία, σε κάνει να αισθάνεσαι ακόμα πιο άνετος ενώ στην πραγματικότητα σε κάνει ακόμα πιο ηλίθιο. Τί καλύτερο για μια κυβέρνηση όμως όταν δεν έχει να ανησυχεί για τυχόν αντιδράσεις στις κινήσεις της από νοήμονες πολίτες...

Ας ξεκινήσουμε με το κομμάτι της ενημέρωσης και να δούμε τα δελτία ειδήσεων που με τόση σοβαρότητα παρακολουθούμε καθημερινά. Τείνουμε μάλιστα να ονομάζουμε τα κανάλια "ειδησεογραφικές πηγές", δείγμα του πόσο αληθινά μας ακούγονται στα αυτιά μας όσα λέγονται σε αυτά. Αλήθεια όμως σας το λέω, αν θέλετε ψάξτε το, ΔΕΝ είναι ειδησεογραφικές πηγές. Ρεπορτάζ κάνουν, την "γνώμη τους" λένε. Ακριβώς ότι κάνουμε και εμείς σε αυτό το blog, απλά το κατέχουν καλύτερα και φυσικά πληρώνονται για αυτό. Ειδησεογραφική πηγή αποτελεί για παράδειγμα η Associated Press, η οποία εφοδιάζει τους ρεπόρτερς με ειδήσεις. Μία είδηση από την ειδησεογραφική πηγή μπορεί να είναι "πορεία φοιτητών στην Αθήνα κατά των μέτρων του Υπουργείου Παιδείας με επεισόδια". Η αντίστοιχη είδηση σε κάποιο κανάλι -το οποίο φυσικά πληρώνει την πηγή για την απόκτησή της- είναι "αναρχικοί και φοιτητές μέλη του ΣΥΡΙΖΑ έβαλαν φωτιά στην Αθήνα δείχνοντας έτσι την δημοκρατική αντίδρασή τους στα μέτρα εξευρωπαϊσμού των ΑΕΙ της χώρας" και ακολουθεί το υπόλοιπο ρεπορτάζ. Άρα λοιπόν για να ακούσουμε μια είδηση από την τηλεόραση πρέπει αρχικά να καταγραφεί από την ειδησεογραφική πηγή, έπειτα να επιλειχθεί από το κανάλι για προβολή της, εφόσον βέβαια κρίνει ότι "πουλάει", και στο τέλος να φτάσει στα αυτιά μας μαζί με όλο το στρατευμένο spam του καναλιού που ουσιαστικά παραποιεί πλήρως την εικόνα της αρχικής είδησης/γεγονότος. Το δεχόμαστε όμως ως αντικειμενική αλήθεια. Τώρα όσο αφορά στο ποιες ειδήσεις επιλέγονται για να προβληθούν και με ποιον τρόπο, νομίζω πως όλοι μας λίγο-πολύ καταλαβαίνουμε το τι πόλεμος συμφερόντων γίνεται από πίσω.

Ας συνεχίσουμε με το κομμάτι της ψυχαγωγίας. Πραγματικά δεν νομίζω πως υπάρχει τίποτα πιο χαλαρωτικό από το να γυρίζεις απ' την δουλειά και να ξαπλώνεις ανοίγοντας την τηλεόραση, η οποία θα μείνει ανοιχτή τουλάχιστον μέχρι να σηκωθείς. Αυτή ακριβώς είναι η μαγεία της: το ότι θα σου περάσει ότι μήνυμα θέλει ενώ εσύ θεωρείς πως ψυχαγωγείσαι ή χαλαρώνεις. Δεν συνηδειτοποιείς ότι εκείνη τη στιγμή 10.000.000 άτομα είναι σε θέση να κάνουν ΑΚΡΙΒΩΣ το ίδιο πράγμα, να ψυχαγωγούνται ΑΚΡΙΒΩΣ με την ίδια εκπομπή. Δεν σου προκαλεί φρίκη αυτό; Εντάξει ξέρω, "υπερβάλω"... Δεν είναι όμως κάπως περίεργο να διασκεδάζουμε με τον ίδιο τρόπο; Τον ένα μήνα ακούμε ΟΛΟΙ 3-4 τραγούδια, τον επόμενο άλλα 3-4 κ.ο.κ. Μα τί διάολο γονίδια είναι αυτά; Εδώ θα ήθελα να δώσω ένα δείγμα της ηλιθιότητάς μας εστιάζοντας για λίγο στις εκπομπές τύπου "music talent show" που πουλάνε απίστευτα εδώ και μερικά χρόνια παγκοσμίως. Αν έχεις στοιχειώδεις γνώσεις μουσικής καταρχήν, δεν χρειάζεται να δεις πάνω από 10' για να καταλάβεις το έγκλημα που διαπράτεται κατά της μουσικής και της προσωπικότητάς σου. Φωνούλες πανομοιότυπες να τραγουδάνε απειροπαιγμένες μελωδιούλες πατώντας στοιχειωδώς σωστά στις νότες. Κι όμως ακούς τους "μουσικούς" κριτικούς να τις χαρακτηρίζουν "φωνάρες" και, ως "αυθεντίες" που είναι, αποδέχεσαι την άποψή τους. Το αποτέλεσμα όλου αυτού; Ολόκληρη η μουσική κουλτούρα της χώρας που χάνεται (ποιός γνωρίζει την Μ.Νίνου ή το έργο του Άκη Πάνου ή ακόμα και αυτό του Χατζηδάκι;;) και ολόκληρη αυτή που ξεπήδησε (Φοίβος, Χατζηγιάννης, Γερμανού...). Τα συμπεράσματα δικά σας.

Πλήγμα όμως δεν δέχεται μόνο η μουσική κουλτούρα μας από την τηλεόραση- και δεν θα εστιάσω μόνο στα ελληνικά δεδομένα. Ας δούμε ένα άλλο παράδειγμα, αυτό της λογοτεχνίας. Σε μια εποχή που ο καθένας μπορεί να βρει και να διαβάσει ότι θέλει, κανένας δεν το κάνει, και ο λόγος είναι πολύ απλός: γιατί να κουραστείς ή να προβληματιστείς; Έχεις την παρέα που θεωρείς πως σου αρκεί και μάλιστα δεν σε κουράζει όπως το διάβασμα και επιπλέον έχουμε φτάσει σε τέτοιο σημείο ηλιθιότητας που θεωρούμε "βαρετό" κάποιο βιβλίο για παράδειγμα του Ντοστογιέφσκι, την ίδια ώρα που δεν θα μας ενοχλήσει να δούμε την εκπομπή της κ. Στεφανίδου. Κανένας δεν μας υποχρέωσε να σταματήσουμε να ασχολούμαστε με την λογοτεχνία. Μας μεθόδευσαν όμως προς αυτή την κατεύθυνση, και μάλιστα χωρίς να στραφούν φανερά εναντίον της. Άλλωστε δεν είχε άδικο ο Ray Bradbury όταν είπε "You don't have to burn books to destroy a culture. Just get people to stop reading them".

Από εκεί και πέρα υπάρχουν πολλών διαφορετικών ειδών εκπομπές στην τηλεόραση όπως οι "κοινωνικές", με μοναδικό σκοπό να προβάλουν την μιζέρια κάποιου ανθρώπου. Ποιός ξέρει, ίσως βαθιά μέσα σου να αισθάνεσαι καλύτερα αν βλέπεις πως υπάρχουν και χειρότερα. Ίσως να ξεχνιέσαι για λίγο, κάπως έτσι λειτουργούν και τα ναρκωτικά. Όσο για τις αθλητικές, δεν χρειάζεται να πούμε πολλά πράγματα. Ακόμα και ένα κοινό που θα αποτελούνταν αποκλειστικά από ραπανάκια θα ήταν σε θέση να καταλάβει ότι το μόνο που σου προσφέρουν είναι η ηλιθιότητα. 

Μια στο τόσο βέβαια θα σκάσει και ένας τηλεμαραθώνιος αγάπης ή κάποιος θα σωθεί με τη βοήθεια κάποιου καναλιού... Ακόμα ένας τρόπος για να μην πεις τίποτα κακό για το κουτί. Υπάρχουν ωστόσο και τα ντοκυμαντέρ ή οι πιο "αγνές" ενημερωτικές εκπομπές. Ακόμα και αυτές όμως διακόπτονται από τις διαφημίσεις που θα σου ζαλίσουν το κεφάλι με τα καταναλωτικά προϊόντα που θα σου υποδείξουν να πας αύριο να αγοράσεις. Είναι θέμα του καθενός να κρίνει το τι πραγματικά κερδίζει και τι χάνει μέσα από την τηλεόραση. 

Θα μπορούσα να γράφω ώρες ατελείωτες και να βρίζω ασταμάτητα για τη σαπίλα που απλόχερα μας προσφέρει το μέσο αυτό και μάλιστα με τόση πονηριά. Δεν μπορώ ειλικρινά να βρω κάτι θετικό που να μου αλλάξει τη γνώμη. Πραγματικά...Πετάξτε την...

"Αν δεν έχετε λεφτά για LSD, αγοράστε μια έγχρωμη τηλεόραση" Ζ.Λ. Γκοντάρ